de rotstempel van Dambulla en de citadel van Sigiriya
Dia's D2512 t/m D2549 in dia\images\1996\19960331.
D2512: Onze eerste reis langs de bezienswaardigheden van Sri Lanka begon met Rianne in het busje van Somé naar de rotstempel van Dambulla, een kleine 100 km van Paragammana. Rond 10.30 uur kwamen we bij het dorp Badulla, een kleine 19 km ten zuidwesten van Sigiriya, waar zich een reeks van vijf grotten bevindt, waaronder de Raja Maha-vihara. Samen vormen ze verreweg de meest indrukwekkende rotstempel van Sri Lanka. Deze dia is genomen van vlakbij de ingang van de tempel die op een heuvel in het vrij vlakke landschap ligt. D2513: Zoals overal elders het geval blijkt te zijn moet men voor het betreden decent gekleed zijn, dus de dames geen blote schouders en de heren liefst een sarong aan, plus iedereen zonder schoenen aan. Dat moest op de foto, vonden de dames. Mijn sokken hield ik aan want anders verbrand ik mijn voetzolen aan de 's morgens om 11 uur al gloeiend hete stenen. D2514: De grootste grot is de interessantste. Het plafond van deze grot is geheel bedekt met schilderingen die de natuurlijke oneffenheden van het gesteente zo nauw volgen, dat het net lijkt of ze op doek zijn geschilderd. Onder de vele beelden in de grot - er zijn er van de Boeddha alleen al 48 - zijn beelden van Upulvan (Vishnu) en Saman (Brahma). Ze stammen uit de 12e eeuw en zijn misschien wel de eerste devala-beelden die in een boeddhistische tempel werden geplaatst. De geschiedenis van de grot gaat terug tot de 2e of 1e eeuw voor Christus. D2515: Omdat het binnen in de tempel heel donker was konden we geen dia's maken helaas. Wel buiten van deze wilde apen die hondsbrutaal waren.
D2521: Tegen het
middaguur gaan we op weg naar de citadel van Sigiriya. De entree was hier, net
als bij de andere bezienswaardigheden die we nog zullen bezoeken, voor de
(blanke) toeristen als ik mij goed herinner $16 per persoon, en voor de inheemse
bevolking (voor Somé dus) 5 rupees (is 25 guldencent). De opzet is dat de rijke
toerist het leeuwendeel betaalt van de opgravings- en restauratiekosten die Sri
Lanka moet maken. Men meent te weten dat er nog veel onontdekt is, en dat tot nu
toe slechts ongeveer 25% bekend is. Wij betalen deze entree graag om dit
met eigen ogen te kunnen aanschouwen.
Het is zelfs nu nog een fantastisch gezicht: een massieve rode rots verheft zich
180 m boven het oerwoud van struikgewas en steekt scherp af tegen de helder
blauwe hemel. Hoe overweldigend moet de rotsburcht Sigiriya er vijftien eeuwen
geleden hebben uitgezien, toen hij nog werd bekroond door een paleis.
Sigiriya was niet, als zoveel andere citadellen, een sombere en afschrikwekkende
fortificatie. Tijdens haar korte glorietijd van 18 jaar in de late 5e eeuw was
Sigiriya een van de lieflijkste koningssteden die de aarde ooit sierden.
Aan de voet van de rots strekken zich de oudste bewaard gebleven
landschapsparken van Azië uit. Daar liggen bekoorlijke vijvers rond de krans van
rotsblokken die van de Sigiriya naar beneden zijn gekomen.
D2522: Sigiriya, dat hemelsbreed zo'n 30 km ten
westen van Polonnaruwa ligt, was al sinds oeroude tijden bekend. Inscripties op
rotsen bevestigen dat de rots al heel vroeg een kluizenaarsverblijf van
boeddhistische monniken was. Het korte bestaan van Sigiriya als koninklijke
residentie begon in het laatste kwart van de 5e eeuw. De transformatie van rots
tot residentie was het idee van een krankzinnige maar geniale koningszoon, Kasyapa genaamd.
Kasyapa was de oudste zoon van Anuradhapura's koning Dhatusena, de beroemde
bouwer van stuwmeren. Hij vreesde in de troonopvolging te worden gepasseerd door
zijn jongere halfbroer Mogallan. Diens moeder was namelijk van koninklijke
bloede, terwijl zijn eigen moeder slechts een bijvrouw was. Daarom maakte
Kasyapa zich meester van de troon en zette hij zijn vader gevangen. Mogallan
vluchtte naar India.
Kasyapa eiste dat zijn vader hem zijn verborgen rijkdommen zou tonen. Dhatusena
nam de jonge geweldenaar mee naar de dam van de Kala Wewa, het grootste van zijn
irrigatiewerken. Onderaan de dam woonde een eerbiedwaardige monnik, die vele
jaren Dhatusena's leraar en metgezel was geweest. "Daar," zei Dhatusena en wees
naar de monnik en de dam, "daar zijn alle rijkdommen die ik bezit."
"Dood aan mijn vader!" schreeuwde de uitzinnige Kasyapa en liet hem levend in
zijn graf metselen.
Angst voor vergelding, arrogantie en godsdienstwaanzin brachten Kasyapa ertoe
een paleis op de Sigiriya te bouwen. In 477, slechts zeven jaar na zijn
troonsbestijging, betrok Kasyapa zijn fabelachtige nieuwe paleis. Elf jaar
later, in 495, daalde Kasyapa van zijn onneembare vesting neer voor een treffen
met Mogallan - die uit India was teruggekeerd met een leger van Cholaanse en
Singalese soldaten. Het treffen vond plaats op de verraderlijke vlakte bij het
huidige dorp Habarana, noordelijk van de rots. Op het hoogtepunt van de strijd
wendde Kasyapa's olifant, die een verborgen moeras rook, zich even af. In de
veronderstelling dat Kasyapa de aftocht blies, raakten zijn manschappen in
verwarring en lieten hem onbeschermd achter. Kasyapa zag dat alles verloren was.
Flamboyant tot het laatst trok hij zijn dolk, sneed zich de keel door, hief het
wapen daarna hoog in de lucht en stak het, nog voor hij viel, weer in zijn schede.
Mogallan maakte Anuradhapura onmiddellijk weer tot hoofdstad, maar Sigiriya
raakte niet meteen in vergetelheid. Gedurende tenminste vijfhonderd jaar na
Kasyapa's dood dromden nieuwsgierigen naar de citadel om te genieten van het
uitzicht en om hun ogen uit te kijken naar de Maagden van Sigiriya.
D2525: De Maagden van Sigiriya, prachtig
geschilderde vrouwenfiguren op de westwand van de rotsburcht. Van de omvangrijke
schilderingen, die in vroeger tijd grote delen van de rotswanden langs de opgang
moeten hebben bedekt, is maar een klein gedeelte overgebleven.
Van de oorspronkelijke 500 figuren zijn er 29 ontdekt; daarvan zijn er 18 te
zien. Ze bevinden zich in een rotsholte, op ongeveer 100 m hoogte. Dankzij de
natuurlijke beschutting tegen wind, zon en regen hebben ze de tand des tijds
overleefd. De schilderingen zijn te bereiken via een stelsel van stenen trappen,
dat uitkomt op een platform. Vandaar brengt een gietijzeren wenteltrap de 30 m
hoger gelegen figuren binnen visueel bereik.
D2527: De vroege belangstelling voor en verbazing
over Sigiriya en zijn schilderingen blijkt uit Sri Lanka's oudste graffiti. In
de zogenaamde Mirror Wall of Spiegelmuur, een deels gereconstrueerde
balustrade langs het enige pad dat toegang geeft tot de top van de burchtrots,
zijn stukjes proza en poëzie gegrifd, meestal commentaren op de schilderingen.
Sommige van die inscripties zijn 1000 jaar oud. Het oorspronkelijke muurgedeelte
valt op door de bijzondere laag gepolijste kalksteen die nu, na 1500 jaar, glimt
en spiegelt als glas.
Voor ons zijn de Maagden van Sigiriya nog even raadselachtig als voor een
bezoeker uit de achtste eeuw. Niemand weet echt wie deze verleidelijke, fraai in
kleur en lijn gevatte schoonheden voorstellen. Het ligt voor de hand om ze te
zien als apsara's, in de hemel wonende nimfen uit een koninkrijk van
stralend licht, boven wie wellicht de 'god-koning' woonde in zijn paleis boven
op de rots. Maar misschien waren ze alleen maar hofdames, op weg naar de tempel.
D2529: Voorbij de muurschilderingen leidt het pad
naar de top van de rots langs de Spiegelmuur. Daarna gaat het langs een
uitkijkpost, waar nog altijd een galdunna of katapult klaarstaat om
de vijand met rotsblokken te beschieten. Vervolgens loopt het pad omhoog naar
het Leeuweterras. Dit natuurlijke platform is aan drie zijden omgeven
door een lage muur.
D2530: Aan de vierde zijde verrijst de steile
rotswand, met daarin de laatste trap naar het hoogste punt. De reusachtige
stenen leeuw die hier eens half buiten zijn hol lag, was de toegang tot de
laatste klim omhoog. Nu zijn er alleen de poten van over. Maar net als vroeger
voert de weg naar boven tussen die poten door. Een niet mis te verstane
boodschap voor een mogelijke vijand.
D2534: Op het uitzicht na, biedt de top van de rots
weinig bezienswaardigs. Ooit was de hele oppervlakte, ruim een hectare groot,
bezet door gebouwen. Daarvan resteert nu vrijwel niets meer. Stromend water liep
door kanalen onder de vloer van het door een gracht en zuilenrijen omgeven
Koninklijke Zomerhuis. In de naakte rots werden baden uitgehouwen.
Onderaan de rots liggen de fascinerende rots- en watertuinen. Let vooral op een
enorm gespleten rotsblok. In het halve stuk rots dat nog overeind staat, is een
waterbekken uitgehakt. Van de gevallen helft is een stenen troon gemaakt, die
uitziet op een vierkante, geëgaliseerde vloer, misschien van een raadzaal.
D2543: Elders zijn tussen de rotsen verschillende
boeddhistische plaatsen te herkennen. In de Cobra Hood Cave, een grot die
zo heet vanwege de gelijkenis van de overhangende rots met het nekschild van een
cobra, is een inscriptie gevonden uit de 2e eeuw voor Christus. Op het plafond
zijn vage sporen van oude schilderingen te onderscheiden. Een grot-vihara
bevat een torso van een boeddhabeeld van onbekende ouderdom. Ook op het plafond
van de Asana Chapel zijn overblijfselen van schilderingen te vinden. De
lege stenen plaat in de kapel is, zo gelooft men, de troon voor een afwezige
Boeddha, waarop monniken mediteerden. Meer naar het noorden ligt de zogenaamde
Preaching Rock, die trapsgewijs aangelegde platformen had voor predikende
monniken. In de rots is een groot aantal miniatuurnissen uitgehakt. Op poya-dagen
bevatten de nissen 100 flikkerende olielampen.
Bij de westelijke hoofdingang van het Sigiriya-terrein biedt de Water Garden
verkoeling. Het kan echter zijn dat de symmetrisch aangelegde vijvers zuiver als
versiering bedoeld waren.
Nadat Sigiriya vele eeuwen onopgemerkt in de wildernis had gelegen, werd het
halverwege de 19de eeuw herontdekt door een Britse jager. Van 1982 tot 1987
vonden uitgebreide opgravingen en restauraties plaats.
D2549: Die avond hebben we geslapen met zijn
drieën op een kamertje, Rianne in het midden, in een of ander gasthuis in de
buurt van de rots. Wel zijn we nog even wezen zwemmen in het zwembad van een
naburig hotel, waarschijnlijk dat wat zichtbaar is op dia D2542.